اسب اصیل ترکمن که در هوش، اصالت، نجابت، قدرت و مقاومت روزگارانی سرآمد بود، اکنون نسلش رو به انقراض است. این نژاد اصیل اکنون در برخی مراسم عروسی ترکمن­ها به ماشینی برای نوعروسان تبدیل شده و دیگر کارایی سابق را ندارد.

به گزارش مهر، گوش­های بلند و متحرک، سینه فراخ و متناسب، کپل کم شیب با عرض خوب، مفاصل قوی، سم­های محکم با زاویه مناسب و تحمل حرکات سنگین ورزشی از جمله ویژگی­های اسب اصیل ترکمن است که اکنون بندرت در گوشه و کنار استان گلستان دیده می­ شود.

کهر، نیله، کرنگ، سمند و قره کهر از رنگ­های اصلی این نژاد بوده و نژادهای شناخته شده از اسب ترکمن در 3 گروه یموت، آخال و چناران (مخلوطی از تلاقی اسب ترکمن و عرب) دسته ­بندی شده ­اند.

اگرچه صادرات این اسب به خارج از کشور ممنوع است، اما واردات اسب­هایی از کشورهای پاکستان و انگلیس در دهه­ های 40 به بعد، نسل این اسب زیبا و منحصر به فرد را در کشور به مخاطره انداخته است.

واردات بی­ برنامه اسب­های خارجی

حکیم ایگدری، پرورش­ دهنده اسب که اکنون مدیریت مجموعه­ های سوارکاری گلستان را نیز بر عهده دارد، در این زمینه اظهار کرد: از اواخر دهه 40 به بعد ورود یک سری اسب­های وارداتی از کشور پاکستان که از مستعمرات انگلیس بود، به کشور آغاز شد.

وی افزود: مردم منطقه در ابتدای امر شیفته سرعت این اسب­های وارداتی شدند و اگرچه نتایج این واردات در سال­های اولیه چندان مشخص نبود، اما بعدها نشان داد که مردم در این زمینه فریب خورده­ اند و تنها شیفته سرعت اسب­های وارداتی برابر اسب­های اصیل ترکمن شده ­اند.

وی خاطرنشان کرد: بعدها بر اثر تلقیح و کشش اسب­های مادیان ترکمن با اسب­های وارداتی، نسلی بوجود آمد که «دو خون» نامیده می­ شود و اکنون بیشتر اسب­های موجود در منطقه از این نوع و نژاد هستند و کمتر می­ توان اسب­های اصیل را یافت.

دو خون؛ جایگزین اسب­های ترکمن

ایگدری با بیان اینکه بیشتر اسب­های مجموعه ما از نوع دو خون است، بیان کرد: این اسب­ها در حال حاضر به عنوان اسب­های اصیل ترکمن جای گرفته ­اند و کمتر می ­توان اسب­هایی با نژاد اصیل در منطقه مشاهده کرد.

وی خاطرنشان ساخت: در سال­های اولیه واردات اسب­های تربرود بیشتر اسب­داران تمایل داشتند که به نوعی با تلقیح اسب­هایشان با این نوع اسب­های وارداتی در واقع نسل اسب اصیل را حفظ کنند که بعدها مشخص شد این تفکر درست نبوده است.

رئیس مجموعه سوارکاری گلستان افزود: روندی که از سال­های دهه 40 تاکنون ادامه یافته است، موجب شد که نسل اسب­های اصیل ترکمن در گلستان کم شود.

وی با بیان اینکه در سال­های اولیه واردات توجه چندانی به موضوع نمی­شد، ادامه داد: مالکان اسب­هایی که مدعی بودند اسب­هایشان اصیل است، خواهان برگزاری کورس­های سوارکاری شدند که این امر نیز مشکلاتی را در پی داشته است.

وی بیان کرد: در سال­های قبل، با پیگیری­های صورت گرفته، شورایی مرکب از اسب­داران منطقه تشکیل شد تا نسبت به تشخیص نژاد اسب­هایشان و اینکه کدام اسب، دو خون و کدام ترکمن است، اقدام شود.

ایگدری با بیان اینکه معاونت فنی فدراسیون سوارکاری متولی شناسنامه­ دار کردن و تشخیص نژاد اسب است، یادآور شد: این در حالی است که معاونت فنی اسبدوانی تنها مجری برگزاری مسابقات است و در زمینه­ های یاد شده مسئولیتی ندارد.

این پرورش­ دهنده اسب در گلستان خاطرنشان کرد: علاوه بر این در برخی کورس‏های اسبدوانی شاهد اعتراضات مالکان و شرکت­ کنندگان هستیم که معتقدند اسب­های برنده شده اسب اصیل ترکمن نیستند و این امر نیز ناشی از مشخص نبودن دقیق نژاد اسب­هاست.

وی گفت: برای رفع برخی مشکلات فراروی، تعدادی نمونه ­های DNA و نمونه مو از برخی اسب­هایی که مالکان آنها مدعی بودند اسب­هایشان ترکمن است، گرفته و به کشور آمریکا ارسال شد تا نژاد دقیق اسب­ها مشخص شود.

رئیس مجموعه­ های سوارکاری گلستان بیان کرد: این امر بتازگی شکل گرفته است و امیدواریم راهی اصولی برای تشخیص نژاد اسب­های اصیل ترکمن باشد.

وی اظهار کرد: در پاسخ نمونه­ های ارسالی به آزمایشگاه کشور آمریکا مشخص شد که از 120 نمونه ارسالی 20 نمونه به دلیل آنکه اسب ترکمن نیست، حذف شده است.

به گفته ایگدری، همچنین مقرر شد در جلسه­ ای با حضور معاونت فنی فدراسیون سوارکاری و شورای اسب­داران منطقه گلستان در زمینه درجه خلوص نژاد اسب ترکمن و یا آنکه اسب مورد نظر، تروبرد یا دوخون است، تصمیم­ گیری شود که تاکنون این نشست برگزار نشده است.

حکیم ایگدری به پیامدهای ورود اسب­های تروبرد اشاره و اضافه کرد: واقعیت آن است که در ابتدای شروع واردات اسب­های خارجی، اسب­های خوبی به کشور وارد نشد. علاوه بر آن ورود اسب­های تربرود با قیمت­های ارزان، اسب اصیل ترکمن را عقب می ­اندازد و از صحنه حیات خارج می ­کند.

وی به قیمت نژادهای مختلف اسب در استان اشاره کرد و ادامه داد: هر راس اسب اصیل ترکمن حدود 100 تا 200 میلیون ریال در منطقه معامله می­ شود، ولی واردات اسب­های خارجی بر نسل اسب­های ترکمن لطمه زده است.

ایگدری افزود: همچنین اسب­های دوخون که محصول تلقیح اسب­های وارداتی تروبرد و ترکمن است، نیز بین 50 تا 80 میلیون ریال خرید و فروش می­ شود و برخی اوقات قیمت آن به حدود 300 میلیون ریال نیز رسیده است.

پرورش­ دهندگان اسب در گلستان سرخورده شده ­اند

رئیس مجموعه سوارکاری گنبد کاووس بیان کرد: برخی مشکلات فراروی پرورش اسب در استان گلستان موجب سرخوردگی پرورش­ دهندگان اسب شده و آنها را واداشته است دست از تولید بردارند.

وی به برگزاری مسابقات اسبدوانی در گلستان اشاره کرد و گفت: درصدد اجرای برنامه­ هایی هستیم تا مسابقات اسب­های تروبرد داخلی و وارداتی از هم جدا شود؛ زیرا کارایی این نژادها متفاوت است.

شناسایی 1500 راس اسب در گلستان

وی به بیان آماری در زمینه اسب­های موجود در گلستان پرداخت و گفت: حدود 4 سال پیش 1500 راس اسب در استان شناسایی شد که پیش­ بینی می­ شود اکنون نیز همین میزان باشد.

رئیس مجموعه سوارکاری گلستان افزود: اکنون نگرانی درباره انقراض نسل اسب­های اصیل ترکمن وجود دارد و بندرت می­توان نژاد خالص از این اسب را مشاهده کرد.

یک پرورش­ دهنده اسب در منطقه ترکمن­ نشین گلستان نیز گفت: دیگر کمتر می­ توان اسب­هایی با نژاد اصیل ترکمن در استان دید و اکنون بندرت در برخی عروسی­ها از اسب ترکمن به عنوان ماشین عروس استفاده می­ شود و در صورت تداوم این روند، شاهد انقراض کامل نسل این حیوان نجیب خواهیم بود.

به هر روی در ایران از دیرباز ورود اسب­های تروبرد و متفاوت از کشورهای مختلف توسط افراد سودجو و تلاقی آنها با مادیان­های اصیل ترکمن جهت تولید کره­ های تندرو، تنها با هدف کسب مقام در مسابقات کورس و پرش و افزایش سود حاصل از فروش، منجر به نابودی این نژاد اصیل شده است و معلوم نیست چه سازمان و مسئولی باید در این خصوص پاسخگو باشد.

 منبع:

روزنامه جام جم، شماره 2920، یکشنبه 24 مرداد 1389، صفحه 15 (ایران)